NOKO Å GLE SEG OVER

Av Anders Totland

Lenge gjekk eg og lurte på kva eg skulle finna på. For noko foredrag kunne eg i alle fall ikkje halda. Ikkje kan eg noko særleg om mental helse, og ikkje har eg tid til å læra det.

Eg har trass alt artiklar som skal skrivast, bokidear som skal klekkast ut og middagar som skal lagast. Dessutan har eg ein liten flokk med ungar, og ein kjæraste som heldigvis er frykteleg tolmodig på ein god dag.

Så gjekk eg der og tenkte då, på temaet for i dag, og kva som verkeleg gler meg. Det skulle handla om gleder i kvardagen, det som ikkje nødvendigvis krever så mykje. Så kom det, og eg skreiv denne teksten, som først blei framført saman med nydeleg song av  Ingebjørg Eik på  Kvinnherad bibliotek:

Eg gler meg over musikken. Aller mest når eg får spela sjølv. Eg speler ikkje så ofte, men eg likar det veldig godt. Gjerne for meg sjølv, men aller helst saman med nokon som syng. Og gjerne med publikum.

Eg gler meg over musikken. Over tonane og songen. Og ikkje minst gler eg meg over dansen. Kroppar som rører seg til musikk, dei vakre kroppane som vrikkar rundt på golvet når volumet aukar. 

Høge kroppar, låge kroppar, tynne kroppar, tjukke kroppar, spreke kroppar og dvaske kroppar. Det er til å bli glad av, berre å sjå på. 

For eg dansar ikkje for moro skuld. Går heller i baren og får meg ei øl, finn nokon eg kan snakka med. For eg kan ikkje dansa. Får det ikkje til. Berre eg tenker på det, stivnar kroppen. 

Heldigvis kan eg spela piano, har ikkje tal på kor mange gonger pianoet har redda meg frå dansegolvet. På pianokrakken kan eg berre sitja og klimpra. Kanskje kjem det nokon som vil syngja. Tore Tang eller My Way. Og eg speler, berre eg slepp å dansa.

Men eg gler meg over dei som kan det, som vågar, som dansar, utan å bry seg om kva andre måtte meina. Eg ser på naboen, eg ser på kollegaen og eg ser på kjærasten min, der dei vrikkar rundt på golvet. Håpar ho finn nokon andre å dansa med, så eg kan sleppa.

Men eg gler meg. Over dansen og musikken.

Eg gler meg over Kaizers Orchestra på kyrkjeorgel. Prosessen og Hjerteknuser og Ompa til du dør. Eg gler meg over Hallelujah på ukulele og eg gler meg over Money money money under takkekollekten. 

Eg gler meg over ein tidleg morgon med Vamp på Spotify, med songar om humler og Norgesglas og alt som er fint her i verda. Eg gler meg når den rustne stemma syng om Drammen som lyser på veg heim frå Oslo-besøk. Om pyttar som frys, og sursild med masse løk.

Eg gler meg over rabarbraen om våren. Det finst knapt finare vårblomar enn rabarbraen. År etter år kjem han igjen, knuser seg opp av bakken og struttar mot himmelen.

Han er noko for seg sjølv, rabarbraen. Tenk berre sjølv: Kven var det du braut halsen på for å duppa i søte sukkerkorn då du var liten, som likevel kom tilbake for å varma deg på toppen av ein sprø paibotn seinare på sommaren?

Eg gler meg over rabarbrasaft og rabarbrasyltetøy. Rabarbrasuppe og rabarbramuffins. Det er ikkje grenser for kva du kan laga, om du berre har råvarene på plass.

Eg gler meg over aspargesplanten som kan gje avling i 25 år. Men ikkje av seg sjølv. Han treng kjærleik, aspargesen. Han treng stell. Men steller du fint med han, gjev han til gjengjeld rikeleg tilbake.

Eg gler meg over sukkerertene som veks langs gjerdet mot naboen. Og tomatane i drivhuset. 

Eg gler meg over ruccolasalaten, som blir til høge, trevlete planter om du lar han veksa. Som får deilige, små blomar som kan etast. Smakar nesten som sennep. Berre prøv!

Eg gler meg over alt me ikkje veit. Som ikkje har nokon fasit. Som me må velja å tru eller ikkje tru. Så kan du tru på akkurat kva du vil, medan eg kan la vera. Eller motsett. 

Eg gler meg over snøkrystallane om svevar gjennom lufta. Som menneska på jorda er dei her ei kort stund, før dei forsvinn igjen, uendeleg vakre og heilt spesielle. Så smeltar dei til vatn, og samlar seg i nye skyer.

Og kven er det eigentleg som har skapt alle blomane? Og fuglane? Og stjernene: Har dei alltid vore der? 

Eg gler meg over seine fisketurar med nesten napp. Med kaffi på kanna og halvfrosne skillingsbollar. Men det heiter ikkje skillingsbollar. Ikkje der eg kjem frå. Me bakar kanel i svingane, og ein gong tok me feil, og bollane blei fulle av grillkrydder. Det blei ikkje noko godt. Men kanel i svingane er godt, og eg gler meg over kanel i svingane. 

Eg gler meg over lange bilturar gjennom landet. Før var det det verste eg visste. Me reiste på bilferiar, og eg kasta opp før me var komne til første ferja. Det er langt å køyra bil gjennom landet når du bli kvalm i første sving. Når alt du vil er å sova vekk køyreturen. Komma fram. Sleppa å spy.

Men no køyrer eg sjølv, og då er alt annleis. Det er eg som har kontrollen no. Stoppar når eg vil. Strekker på beina. Kjøper meir kaffi. Køyrer litt til før eg tar neste pause, må berre høyra ferdig podcasten først. 

Eg gler meg over Haukeli og E6 og Sognefjellet, der eg kan køyra og køyra, utan å tenka på noko som helst. Berre la bilen frakta meg vidare, til ein skule i Agder eller eit bibliotek i Oppland.

Eg gler meg over alle dei fantastiske skuleelevane. Som lyttar. Som ler. Som gret. Som lurer på om eg har katt, og kva tener eg eigentleg som forfattar?

Blir du rik? spør dei. Kvar einaste gong. Det er alltid nokon som vil vita om eg blir rik av å skriva. 

Jajaja, seier eg. Klart eg blir rik. 

Kanskje er det sant òg. I alle fall nesten. På ein god dag. Når sola skin og vinden er mild.

Eg gler meg over språket. Over orda og setningane me kan laga, det er fritt fram, stokk dei som du vil. Og me lagar nye ord som gjev namn til nyvinningar som var heilt utenkelege for få år sidan. 

Verda går framover. Ting blir betre. Det verkar kanskje ikkje sånn når me ser på overskriftene, men sanninga er at verda aldri har vore ein betre plass å leva for så mange menneske som akkurat no.

Akkurat no, med Donald Trump og Putin, og Nord-Korea som sprengjer hydrogenbomber i havet. Med ungar som rek livlause i land, frå livbåtar som ikkje er båtar, som ikkje reddar liv.

Eg gler meg over dei gode lærarane som ser at noko er gale. Som vågar å ta tak i det vonde. Som ikkje ser ein annan veg.

Eg gler meg over Dark Room-avsløringane i Bergen. Det er heilt ufatteleg kva folk kan få seg til å gjera. Besteforeldre som forgrip seg på barnebarn. Tilsette i barnehagar, onklar, søsken, naboar, det finst ikkje grenser for kor vondt det er. 

Men det skjer, og no er det i alle fall nokon som veit. For kvar avsløring blir verda litt tryggare.

Eg har sjølv skrive om overgrep, i den siste boka mi. Og eg gler meg over at det finst forlag og redaktørar som vil gje ut bøker om vonde tema, om død og sjukdom og overgrep, som bruker tid og pengar på å løfta litteratur som aldri vil toppa salslistene.

Det er andre bøker folk legg under juletreet.

Og eg gler meg til jul. Eg gler meg til jul, slik eg gler meg til helga. Til lange kveldar og seine frukostar. Pannekake med Nutella og ei kanne med kaffi. Eit godt glas vin og fyr i peisen. Tid til å ligga på sofaen utan å ha ein plan for dagen.

Eg gler meg til jul. Til å samla familien, til maten og dei seine kveldane med brettspel. Til overtrøytte ungar, og bestefar som ler på innpust, som eit esel i revers.

Eg gler meg til graut og pinnekjøt og karamellpudding. Og kakemenn. Heimelaga kakemenn. Det blir ikkje det same med dei du kjøper på butikken. For all del: Dei er gode, dei òg. Eg har alt ete fleire pakkar med kjøpekakemenn. I september, oktober. Kakemenn er kakemenn.

Eg gler meg til jul. Men berre innimellom, når eg tenker på det. Når kona fyller stova med pakkepapir og høyrer på julemusikk.

Resten av tida gler eg meg over kvardagen og hausten. Over lauvet som slepp trea, regnet som trommar mot taket og mørke kveldar med levande lys i vindauget.

(Takk til  Mari Mehl i  Grenda for fin omtale og lån av bilete)